Hở hàm ếch là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và hướng điều trị

1. Hở hàm ếch là gì?

Hở hàm ếch là một dị tật bẩm sinh ở vùng mặt, xảy ra khi mô vùng miệng và vòm họng của thai nhi không khép kín hoàn toàn trong quá trình phát triển. Dị tật này có thể ảnh hưởng đến môi, vòm miệng hoặc cả hai, gây ra khe hở rõ rệt giữa hai bên của khoang miệng hoặc môi trên.

Trẻ bị hở hàm ếch không chỉ gặp khó khăn về thẩm mỹ mà còn gặp các vấn đề về ăn uống, phát âm, nhiễm trùng tai và các vấn đề liên quan đến sự phát triển răng miệng.

2. Phân loại hở hàm ếch

Hở hàm ếch được phân loại thành các dạng chính như sau:

Hở môi đơn thuần: chỉ ảnh hưởng đến môi trên.
Hở vòm miệng: chỉ ảnh hưởng đến phần vòm miệng (phần phía sau của khoang miệng).
Hở môi và vòm miệng: dạng nặng, khe hở kéo dài từ môi trên đến vòm miệng.
Hở một bên hoặc hai bên: khe hở xuất hiện ở một bên hoặc cả hai bên môi và vòm miệng.

3. Nguyên nhân gây hở hàm ếch

Nguyên nhân chính xác gây ra hở hàm ếch vẫn chưa được xác định rõ, tuy nhiên, một số yếu tố nguy cơ bao gồm:

3.1. Yếu tố di truyền

Nếu gia đình có người thân từng mắc dị tật này, nguy cơ trẻ sinh ra bị hở hàm ếch sẽ cao hơn.

3.2. Tác động từ môi trường khi mang thai

Mẹ sử dụng thuốc lá, rượu bia hoặc ma túy.
Nhiễm trùng hoặc tiếp xúc với chất độc hại.
Dùng một số loại thuốc (thuốc chống co giật, steroid, retinoid…).
Thiếu acid folic trong thời kỳ mang thai.

3.3. Bệnh lý hoặc hội chứng liên quan

Hở hàm ếch có thể là một phần của hội chứng di truyền như hội chứng Pierre Robin, Van der Woude…

4. Dấu hiệu nhận biết hở hàm ếch

Dị tật hở hàm ếch có thể được phát hiện từ khi mới sinh, một số dấu hiệu bao gồm:

Khe hở rõ ở môi trên hoặc vòm miệng.
Khó bú, sặc sữa khi bú.
Khó phát âm hoặc nói ngọng.
Nhiễm trùng tai thường xuyên.
Tăng tiết dịch mũi hoặc chảy mũi kéo dài.

5. Ảnh hưởng của hở hàm ếch đến sức khỏe và cuộc sống

Hở hàm ếch nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến:

5.1. Khó khăn trong ăn uống

Trẻ có khe hở ở vòm miệng dễ bị sặc sữa, dẫn đến suy dinh dưỡng.

5.2. Khó phát âm và giao tiếp

Trẻ có thể nói ngọng, phát âm không rõ khiến giao tiếp kém hiệu quả.

5.3. Vấn đề về tai và thính lực

Nguy cơ nhiễm trùng tai giữa cao, ảnh hưởng đến khả năng nghe.

5.4. Vấn đề về răng hàm mặt

Hở hàm ếch có thể gây răng mọc lệch, mất răng, sai khớp cắn.

5.5. Ảnh hưởng tâm lý và xã hội

Trẻ dễ bị tự ti, ngại giao tiếp, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và hòa nhập xã hội.

6. Phương pháp chẩn đoán hở hàm ếch

6.1. Chẩn đoán trước sinh

Qua siêu âm ở tam cá nguyệt thứ hai (thường từ tuần thứ 20), một số trường hợp có thể được phát hiện.

6.2. Chẩn đoán sau sinh

Bác sĩ nhi hoặc bác sĩ tai mũi họng có thể phát hiện khe hở ở môi hoặc vòm miệng qua quan sát trực tiếp và thăm khám.

7. Điều trị hở hàm ếch như thế nào?

Điều trị hở hàm ếch thường là quá trình lâu dài, đòi hỏi sự phối hợp đa chuyên khoa:

7.1. Phẫu thuật tạo hình

Là phương pháp điều trị chính:

Phẫu thuật hở môi: thường được thực hiện khi trẻ từ 3–6 tháng tuổi.
Phẫu thuật hở vòm miệng: thường từ 9–18 tháng tuổi.

Trong một số trường hợp, trẻ cần phẫu thuật nhiều lần khi lớn lên để chỉnh hình mũi, môi hoặc điều chỉnh khớp cắn.

7.2. Vật lý trị liệu ngôn ngữ

Trẻ cần được tập phát âm đúng với chuyên gia âm ngữ trị liệu để cải thiện khả năng nói.

7.3. Chỉnh nha và phục hình răng

Khi trẻ lớn, có thể cần niềng răng hoặc phục hình để cải thiện chức năng nhai và thẩm mỹ.

7.4. Hỗ trợ tâm lý

Trẻ cần sự đồng hành, khích lệ từ gia đình và chuyên gia để vượt qua mặc cảm và tự tin trong cuộc sống.

8. Chăm sóc sau phẫu thuật hở hàm ếch

Cho trẻ ăn bằng thìa hoặc ống nhỏ tránh gây áp lực lên vùng mới phẫu thuật.
Giữ vệ sinh răng miệng và vết mổ sạch sẽ.
Theo dõi sát sao quá trình lành vết thương.
Tuân thủ lịch tái khám và theo dõi định kỳ.

9. Phòng ngừa hở hàm ếch

Bổ sung acid folic trước và trong thai kỳ (theo khuyến nghị của bác sĩ).
Không sử dụng rượu bia, thuốc lá, chất kích thích.
Tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại.
Kiểm tra sức khỏe tiền sản và điều trị bệnh lý mãn tính trước khi mang thai.

10. Kết luận

Hở hàm ếch là một dị tật bẩm sinh phức tạp, ảnh hưởng sâu rộng đến thể chất và tâm lý của trẻ. Tuy nhiên, nhờ sự tiến bộ của y học hiện đại, trẻ bị hở hàm ếch hoàn toàn có thể được điều trị hiệu quả, phục hồi chức năng và có cuộc sống bình thường như bao người khác.

Nếu bạn có người thân hoặc con em mắc dị tật này, hãy đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế uy tín, đặc biệt là các trung tâm phẫu thuật hàm mặt hoặc nha khoa chuyên sâu như Nha khoa Ruby để được tư vấn và điều trị kịp thời.